U cilju prikupljanja podataka o porijeku porodice Pleho, putem Bošnjačkog DNK projekta, 2021. godine, uradio sam DNK test. Ovih dana ažurirani su do sada prikupljani podaci. ”Stvari” još uvijek nisu u potpunosti jasne. Međutim, uzimajući u obzir kako je veoma mali procenat svjetske populacije testiran, te da se širom svijeta svakodnevno rade nova testiranja čime se povećava broj testiranih uzoraka u svjetskoj bazi, u skorijoj budućnosti očekujemo mnogo jasniju sliku o genetskom porijeklu muških predaka porodice Pleho.
Novi testirani na Bošnjačkom DNK Projektu
Pleho, Osovo/Rogatica, Bosna, E1b1b-Y273945 (BY34308)
Prilikom dubinskog testiranja Y hromozoma preko komercijalne kompanije Family Tree DNA (Big Y-700), testiranom Plehi je utvrđena haplogrupa E1b1b, odnosno njega glavna grana V13, te posljednja mutacija Y273945: https://www.yfull.com/tree/E-Y273945/. Haplogrupa E1b1b-V13 je znatno prisutna u Grčkoj, Albaniji, Sjevernoj Makedoniji, Kosovu, Crnoj Gori, Srbiji, Bugarskoj, Rumuniji, na Siciliji, Kipru, a među Bošnjacima se sreće u postotku od oko 14-15%. Njena učestalost u Sandžaku je puno viša (oko 32-33%).
Haplogrupa E1b1b koju određuje glavna mutacija M215 je nastala prije 41.300 godina negdje u području Plodnog polumjeseca, tj. najvjerovatnije u njegovom zapadnom dijelu u dolini Nila. Na području Balkana, ova je haplogrupa dominantno prisutna preko svoje podgrane V13 koja se pojavila prije 8.000 godina na području Male Azije ili Balkana. Najstarije nalazište mutacije M215 i njene grane M35 nalazi se u Izraelu i potiče iz vremena od prije 12.500 godina i pripada natufijanskoj kulturi kasnog epipaleolitika. Dolazak haplogrupe E1b1b i njenih podgrana se vezuje za Evropu za vrijeme širenja poljoprivrede u doba neolita, odnosno moguće i nešto ranije. Najstarija arheogenetska nalazišta ove haplogrupe u Evropi su upravo iz doba neolita: kultura impresso-keramike iz Hrvatske (L618, prije 7.860 godina) i kulture Sopot iz Mađarske (L618, prije 7.000 godina). Očito da je vrlo rano došlo do njenog širenja budući da je nalazimo relativno brzo i u epikardijalnom periodu neolitika u Španiji (Katalonija) iz vremena prije 7.000 godina (L618), a nešto kasnije i u kulturi Michelsberg u istočnoj Francuskoj (M215/ M78, prije 6.050 godina) i tripoljskoj kulturi u Ukrajini prije 5.750 godina (M78). Podgrana V13 je doživjela usko grlo jer svi do sada testirani uzorci dijele zajedničkog pretka koji je živio prije 4.800 godina, tj. početkom Bronzanog doba. Trenutno najstarije nalazište V13 je Kapitan Andreevo iz Bugarske od prije 2.550 godina iz Željeznog doba. Relativno široka rasprostranjenost V13 u Evropi je možda rezultate njene zajedničke ekspanzije sa indoevropskim migracijama sa istoka Evrope tokom Bronzanog doba. Općenito, što se tiče balkanskih ogranaka V13, nije isključena njihova nedavna veza za protokeltskim kulturama iz centralne Evrope iz vremena kasnog Bronzanog (Kultura polja urni) i Željeznog doba (kultura La Tene).
Posljednja poznata mutacija na koju su pozitivni Plehe i uzorci iz Njemačke, Francuske i Švedkse jeste E-BY4543, koja je prema proračunu YFull-a formirana prije oko 2.600 godina. Ova mutacija je proistekla iz ogranka E-Y20805 koji je pronađen među avarskim ostacima na jugoistoku Mađarske datiranim iz 7.-8. stoljeća, čime je potvrđeno prisustvo ove haplogrupe na području Panonije prije 1.200-1.250 godina (Maroti et al. 2022). Dakle, iako se tačna migraciona ruta za sada ne može utvrditi, preci testiranog Plehe bi mogla biti: panonska plemena iz vremena Željeznog doba ili antike; germanska plemena iz kasne antike i ranog Srednjeg vijeka (moguće Langobardi); srednjovjekovni dolasci iz zapadne i centralne Evrope tokom krstaških ratova; srednjovjekovni saski rudari; ili muslimansko stanovništvo koje je protjerano i izbjeglo sa područja sjeverno od Save nakon Velikog bečkog rata 1683-1699. g.
Među bližim genetskim rođacima testiranog Plehe se trenutno nalaze:
– Prije 950 godina (grana Y273945/BY34308): Tri testirana uzorka iz Njemačke; jedan Italijan iz okruga Chieti u regiji Abruzzo u centralnom dijelu zemlje.
– Prije 2.500 godina (grana BY4543): Shellberg iz okruga Västra Götaland na jugozapadu Švedske; četiri testirana uzorka iz Francuske; tri dodatna uzorka nepoznatog porijekla.
– Prije 2.700 godina (grana Y20805*): Testirani uzorak iz Švedske; dvojica testiranih Albanaca iz plemena Gaši, odnosno Gaši i Gurit, iz okoline Podujeva na Kosovu gdje su navodno došli iz područja Kuršumlije i Toplice u Srbiji nakon 1878. g.
– Prije 2.700 godina (grana BY4573): Ranosrednjovjekovni avarski uzorak iz Békésa u Mađarskoj; uzorak iz Târgu Mureșa iz oblasti Transilvanije u Rumuniji; uzorak iz Montane u sjeverozapadnoj Bugarskoj; uzorak iz Grčke; Dedeić iz Rožaja u Sandžaku; Savić iz Ivanjice u Srbiji; Uzunović iz Lučana u Srbiji; Obradović iz Mladenovca u Srbiji; Pavlović iz Vlasotinca u Srbiji.
Cijela filogenetska mutacija grane Y273945 izgleda ovako: E1b1b/M215-M35-L539-M78-Z1919-L618-CTS10912-V13-Z1057-CTS1273-BY3880-Z5017-Z5016-Y3762-CTS6377-Y3761-CTS9320-BY4526-BY4529-Y20805-BY4543-Y273945.
FADIL PLEHO